Laktoz sütün yapısında görülen disakkarit adı verilen özel bir formda bir şekerdir. “Laktoz nedir?” en basit cevabı “süt şekeri” olabilir. Anne sütünden inek sütüne, birçok süt çeşidinde farklı oranlarda bulunur.
Sütün yapısında yer alan glukoz ve galaktoz isimli iki molekül birleşir ve laktozu oluşturur. Bu laktoz denen madde de bağırsakta salgılanan laktaz isimli bir enzim tarafından parçalanır. Bağırsaklarda bu enzim yeteri kadar bulunmazsa ya da bağırsakların çalışmasında problem varsa “laktoz intoleransı” dediğimiz durum oluşur. Bazı tıp uzmanlarına göre Türk nüfusunun %75’i aslında laktoz toleransı yaşamaktadır. Ülkemizde epey yaygın bir durumdur.
Laktoz Nerede Bulunur?
Laktoz sadece sütte bulunur. Daha detay bir tanım yapacak olursak doğada sadece memeli canlıların sütünde bulunur. Çünkü doğada yavrusunu kendi sütüyle besleyen tek canlı türü memelilerdir ve anne sütü özellikle insanlarda çok önemlidir.
Özellikle yeni doğan bebekler ilk yıl ihtiyaç duyacakları enerjinin %40 gibi çok önemli bir kısmını anne sütüyle karşıladığından, laktoz açısından çok zengindir ve hemen hemen her doktorun anne sütünü önermesinin önemli nedenlerinden biri de budur.
Laktoz aynı zamanda bebeğin zihinsel gelişimi ve fiziksel büyümesi için de temel bir besin maddesidir. Sadece bebekler için değil yetişkinler için de kritik olan laktoz vücuttaki kalsiyum, fosfor, magnezyum gibi kritik minerallerin de varlığını artırır.
Dolayısıyla yeni doğan bir bebeğin sağlıklı gelişimi ve hayatta kalabilmesi laktozu parçalama ve sindirme kapasitesiyle doğrudan ilişkilidir.
Laktoz İntoleransı Nedir?
“Lkatoz nedir?” sorusundan sonra “Laktoz intoleransı nedir?” sorusunu cevaplayalım. Laktoz enziminin bağırsakta parçalanması ve emilimi için gerekli olan laktaz enzimi vücutta yeteri kadar üretilemiyorsa vücutta bu maddeye karşı bir intolerans oluşur ve vücut laktoz içeren hiçbir maddeyi sindiremez.
Normal bir süreçte laktoz ince bağırsak yüzeyinde bulunan laktaz enzimiyle parçalanır ve temel yapı maddesi olan glukoz ve galaktoza bölünür. Bu haliyle de bağırsakta emilir ve sindirim olayı gerçekleşir.
Bu olmadığında ise çeşitli sorunlar yaşanmaya başlar. Başta şişkinlik, ishal ve karın ağrıları olmakla birlikte ciddi sindirim problemlerine yol açar. Bazı hastalarda acil tuvalete gitme isteği, bulantı, kusma, bel ağrısı ve bazen de kabızlık görülmektedir.
Laktoz intoleransı yaşayan kişilerin hayatları olumsuz yönde çok etkilenir ve yaşam kaliteleri düşer. Bebeklerde ise çok daha tehlikelidir. Bebeğin gereken enerjiyi alamamasına, beslenme yetersizliğine ve sürekli huzursuz olmasına sebep olabilir. Tedavi edilmezse kolite ve yetişkinlerde Crohn hastalığına dönüşme riski taşır. İyi haber şu ki, 5 yaş altındaki bebeklerde laktoz intoleransı oranı çok düşüktür.
Laktoz İntoleransında Beslenme
Laktoz en çok süt ve süt ürünlerinde bulunur. İnek sütünden keçi sütüne kadar her tipte memeli hayvanın sütü için bu geçerlidir. Artık laktozsuz süt, yoğurt, peynir, ayran gibi ürünleri marketlerde bulabilmek mümkün. Ancak dikkat edilmesi gereken, hazır yemek, salam, sosis gibi gıdalarda da laktoz bulunabileceğidir.
O sebeple laktozsuz süt, tereyağı ve dondurma almak tek başına yeterli olmaz. Süt tozu, peynir altı suyu tozu, işlenmiş gıdalar, sucuk, sosis, patates cipsi, çikolata, pasta, krema, bisküvi, kurabiye gibi gıdaların hepsinde süt ve süt ürünleri bulunmaktadır. Dolayısıyla laktoz intoleransı olan kişiler bu maddeleri de tüketmekten kaçınmalıdırlar.